Ruimtelijke planning

ruimtelijke beleidsplanning

IOK zet uitgebreide expertise in visieontwikkeling inzake ruimtelijke ontwikkeling in voor Kempense lokale besturen. Onze organisatie heeft in het verleden veel ervaring opgedaan door het opstellen van ruimtelijke structuurplannen voor verschillende gemeenten. De opgebouwde expertise zetten wij vandaag in bij het uitwerken van ruimtelijke beleidsplannen en beleidsvisies.

ruimtelijke beleidskaders - gemeentelijk beleidsplan ruimte 
De regelgeving voorziet in de opmaak van een gemeentelijk beleidsplan ruimte ter vervanging van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. De start van een nieuwe beleidsperiode is een momentum om dit te bekijken. IOK plangroep kan de gemeente begeleiden in dit traject.
Het opmaken van een beleidsplan ruimte lijkt een omvangrijke opdracht. We pakken dit daarom samen met de gemeente stap voor stap aan. We stellen alvast voor te starten met een korte voorbereidende fase waarin de gewenste inhoud verkend en afgebakend wordt zodat nadien het traject vlot vorm gegeven kan worden.

Je hoeft de visievorming ook niet uit te stellen tot je met de opmaak van een beleidsplan ruimte start. We kunnen ook starten met de uitwerking van prioritaire beleidsvisies of beleidskaders (gebiedsgericht of thematisch). Deze opdrachten worden zo uitgewerkt dat ze later efficiënt als bouwstenen in het beleidsplan ruimte geïntegreerd kunnen worden. 

beleidskader wonen 
In een beleidsvisie wonen legt de gemeente vast hoe ze haar kern(en) wil zien evolueren of ontwikkelen over langere termijn. Waar verdichten en op welke manier zijn fundamentele vraagstukken voor een kwalitatief ruimtelijk beleid. Dit vormt immers de sleutel tot de uitbouw van sterke en levendige woonkernen.   

Een beleidsvisie wonen kan een op zichzelf staand instrument zijn, maar kan ook een bouwsteen van het gemeentelijk beleidsplan ruimte zijn.

beleidskader economische ruimte 
In een beleidsvisie economische ruimte legt de gemeente vast hoe ze haar economische ruimte wil zien evolueren of ontwikkelen over langere termijn. Dit wordt onderbouwd met een aanbod- en behoefteanalyse. Voor het bepalen van het aanbod kunnen ook de kansen voor verdichten op bestaande bedrijventerreinen, mogelijke invullingen van de overgangszones tussen de bedrijventerreinen en de bebouwde randen, kansen voor verweving in het woongebied mee in rekening worden gebracht. Uiteraard stopt het economische weefsel niet aan de rand van het bedrijventerrein. Ook binnen het bestaande ruimtebeslag kunnen er spelregels worden bepaald rond verweving van activiteiten, detailhandel, kantoren, e.d. 

beleidskader open ruimte
De uitdagingen voor het ruimtelijk beleid in de open ruimte zijn groot. Ze moet ruimte bieden aan professionele landbouw, natuur en water in een complex samenspel van ruimte met natuurlijke, fysische en abiotische kenmerken. De open ruimte immers van levensbelang voor voedselproductie, biodiversiteit, klimaatbeheersing... Dat vraagt een goede afstemming: de druk op de gronden in bepaalde gebieden is bijzonder hoog waardoor er soms spanningen ontstaan tussen deze hoofdgebruikers. Het gezicht van de open ruimte is de afgelopen decennia ook sterk gewijzigd. Dit zet bovendien druk op het vrijkomende bebouwing en het vergunningenbeleid.

Om het samenspel binnen de open ruimte uit te tekenen tot een robuust en veerkrachtig geheel voor de toekomst ligt er een belangrijke opdracht bij de lokale ruimtelijke visievorming.     Hoe gaan we om met zonevreemde functiewijzigingen? Hoe kunnen we onze lokale landbouwers ondersteunen?...  Een onderbouwde ruimtelijke beleidsvisie kan houvast geven om beleid en acties af te stemmen. 

ruimtelijk beleidskader (thematisch of gebiedsgericht) 
Wenst de gemeente een visie op te bouwen rond een andere specifiek thema of specifiek gebied? Weekendverblijven, sport en recreatie, gemeenschapsvoorzieningen,... IOK heeft  door jarenlange ervaring de expertise in huis om samen met de gemeente de problemen scherp in beeld te krijgen, kwalitatieve ruimtelijke oplossingsrichtingen uit te zetten en een heldere visie en bijhorende acties uit te werken. De finaliteit is steeds de gemeente kwalitatieve houvast te geven voor het ruimtelijk beleid. 
 

stedenbouwkundig instrumentarium

IOK heeft jarenlange ervaring met de klassieke uitvoeringsgerichte planningsinstrumenten en verzorgt met kennis van zaken de opmaak ervan voor de gemeenten. We denken ook graag mee over nieuwe en/of minder courante stedenbouwkundige instrumenten die men kan inzetten in het gemeentelijke vergunningenbeleid. 

ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) 
Een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) wordt opgemaakt ter uitvoering van de ruimtelijke beleidsopties voor een bepaald gebied. Een ruimtelijk uitvoeringsplan legt voor dit gebied enerzijds de bestemming vast en bepaalt als dusdanig welke functies en activiteiten er in kunnen plaatsvinden. Anderzijds bevat het plan ook stedenbouwkundige voorschriften voor de inrichting en het beheer van het gebied. Een ruimtelijk uitvoeringsplan vervangt het gewestplan binnen de grenzen van het plangebied. Eens het plan goedgekeurd is, vervallen de voorschriften van het gewestplan en vormen de voorschriften van het ruimtelijk uitvoeringsplan het nieuwe juridische kader voor het afleveren van omgevingsvergunningen.

verordening 
Een gemeentelijke stedenbouwkundige verordening is een planningsinstrument dat voor specifieke thema’s of problematieken stedenbouwkundige voorschriften kan vastleggen. In tegenstelling tot een ruimtelijk uitvoeringsplan, is een verordening geen gebiedsgericht document dat enkel van toepassing is binnen een welomlijnd plangebied. Een verordening bevat generieke bepalingen die gelden binnen het gehele grondgebied van een gemeente. Stedenbouwkundige verordeningen kunnen onder meer een interessant instrument zijn om bepaalde aspecten te sturen met betrekking tot woonkwaliteit, meergezinswoningen, beeldkwaliteit groen, water, duurzame mobiliteit, collectieve warmtevoorzieningen...

vrijgavebesluit woonuitbreidingsgebieden
Op 24 mei 2023 keurde het Vlaams Parlement het Decreet Woonreservegebieden goed. Met de komst van dit decreet is er een ‘stolp’ geplaatst over de nog onbebouwde woonuitbreidingsgebieden. Het aansnijden van onbebouwd woonuitbreidingsgebied kan vandaag enkel indien de gemeente het gebied ‘vrijgeeft’ op grond van een voorafgaand gemeenteraadsbesluit hieromtrent (= vrijgavebesluit). Een dergelijke vrijgave kan slechts binnen een aantal welomlijnde voorwaarden. Het vrijgavebesluit bepaalt voorwaarden voor een kwalitatieve ontwikkeling van een gebied en kan ook lasten opleggen. IOK kan de gemeente bijstaan bij het onderbouwen en opstellen van een vrijgavebesluit en bij het doorlopen van de bijhorende procedure. 

In de context van dit nieuwe decreet is het ook een belangrijke opgave om te kijken hoe men omgaat met gronden van woonmaatschappijen gelegen in woonuitbreidingsgebied. Woonmaatschappijen hebben in veel gemeenten eigendommen in deze gebieden. Deze zijn veelal verworven door de woonmaatschappijen als strategische reserve voor toekomstige projecten voor sociale woningbouw. De ontwikkelingsmogelijkheden van deze gebieden zijn vandaag echter onzeker geworden door de decretale stolp. Men kan als gemeentebestuur deze probleemstelling proactief benaderen door de eigendomsposities van de woonmaatschappijen onder de loep te nemen en hiervoor een toekomstperspectief uit te werken.  In deze oefening is het ook cruciaal om te bekijken welke instrumenten inzetbaar zijn en welke acties er ondernomen kunnen worden om de woonmaatschappijen ruimtelijk en financieel voldoende kansen te bieden om blijvend werk te maken van een betaalbaar woonaanbod binnen de gemeente. 

draaiboek projectaanvragen 
Een draaiboek projectaanvragen is een ondersteunende tool waarin een gemeente de werkwijze van vooroverleg tot uitvoering van een bouw- of verkavelingsproject beschrijft. Dit document wil een leidraad zijn voor samenwerking tussen de initiatiefnemers, het bouwteam en een gemeentebestuur met als doel om samen tot kwalitatieve en duurzame project te komen. Alhoewel dit document geen verordenende kracht heeft, zorgt het voor duidelijkheid voor alle partijen. De verwachtingen van het gemeentebestuur worden scherp gesteld en men kan de regisseursrol bij projectontwikkelingen versterken. Het draaiboek geeft een overzicht van alle te nemen stappen vanaf het projectidee tot de afronding van een project.

verkavelingsplan 
Om een goed in twee of meerdere kavels op te delen, is een omgevingsvergunning voor het verkavelen van gronden nodig. IOK kan gemeentebesturen ondersteunen bij het opstellen van het vereiste dossier om een grond te verkavelen. Met de verschillende expertises die IOK in huis heeft, is het mogelijk om besturen hierbij integraal te ontzorgen (opmeting terrein, ontwerp verkaveling, opmaak verkavelingsplan en -voorschriften, opstellen en indienen van een aanvraag tot omgevingsvergunning, begeleiding bij de uitvoering, begeleiding bij commercialisatie..).
 

ruimtelijk ontwerp

IOK beschikt over een ontwerpteam met sterke ontwerpvaardigheden. Dit is een team van stedenbouwkundig ontwerpers met uiteenlopende achtergronden (ruimtelijk planner, architect, ingenieur-architect, landschapsarchitect). Het team wordt ook ondersteund door een grafisch medewerker met een uitgesproken expertise in 3D-visualisaties en beeldbewerking. 
De gemeente kan het ontwerpteam inschakelen in een brede range van opdrachten waarin het nodig is om een ruimtelijke probleemstelling of uitdaging vanuit een ontwerpmatige invalshoek te benaderen. 

masterplan / stedenbouwkundige studie 
Om de gewenste ontwikkeling van een specifiek gebied in beeld te brengen en te sturen, kan een masterplan of een stedenbouwkundige studie worden opgemaakt. Hierin wordt op basis van een grondige analyse en ontwerpend onderzoek een ruimtelijke visie uitgewerkt. Deze ruimtelijke visie wordt geconcretiseerd in structuurschetsen of inrichtingsvoorstellen, al dan niet uitgewerkt voor meerdere scenario’s. Verschillende thema’s kunnen centraal staan in de studie (bedrijvigheid, wonen, open ruimte, recreatie...).  

Een masterplan en stedenbouwkundige studie worden volgens eenzelfde methodiek opgemaakt en kennen ook een gelijkaardige vorm en inhoud. Het onderscheid situeert zich in de precieze doeleinden van de documenten. Zo wordt een stedenbouwkundige studie in eerste instantie opgemaakt om de mogelijkheden binnen een onderzoeksgebied te onderzoeken en af te tasten. De resultaten van de studie bieden een basis om (beleids)beslissingen te nemen. Een masterplan daarentegen wordt reeds bij aanvang opgemaakt om te komen tot een beleidsmatig ruimtelijk kader voor de gewenste ontwikkeling van een gebied.

beeldkwaliteitsplan 
Indien men als gemeente de ruimtelijke identiteit en uitstraling van een bepaalde omgeving wil sturen, dan is een beeldkwaliteitsplan een geschikt instrument. In een beeldkwaliteitsplan wordt een ruimtelijke visie op de beeldkwaliteit van een specifiek gebied ontwikkeld. Beeldkwaliteitsplannen kunnen zowel worden opgemaakt voor bestaande omgevingen als voor nog te (her)ontwikkelen sites. Door middel van stedenbouwkundige richtlijnen en visuele voorbeelden kan men de ruimtelijke samenhang in een gebied waarborgen en erover waken dat bestaande kwaliteiten van een omgeving intact blijven en waar mogelijk zelfs versterkt worden. Een beeldkwaliteitsplan kan zowel spelregels omvatten voor bouwprojecten als voor de (her)aanleg van de publieke ruimte. 

ontwerpend onderzoek 
Ontwerpend onderzoek is een tool die de voorbije jaren meer en meer aan belang heeft gewonnen en vandaag door diverse besturen ook effectief naar waarde wordt geschat. Het is een werkwijze om aan de hand van ontwerp mogelijke oplossingen op een ruimtelijke onderzoeksvraag te verkennen en tastbaar te maken. Ontwerpend onderzoek kan op verschillende momenten en om verschillende redenen worden ingezet binnen een breed scala een ruimtelijke planprocessen. Een aantal veelvoorkomende gevallen waarin ontwerpend onderzoek van betekenis kan zijn:

• om voor een bepaald gebied uiteenlopende ontwikkelingsmogelijkheden te verkennen en te verbeelden
• om de visie en de ruimtelijke krachtlijnen van een RUP op te bouwen
• om de haalbaarheid van een programma op een bepaalde site of plek te onderzoeken
• om bij een locatieonderzoek de ruimtelijke geschiktheid van mogelijke locaties te onderzoeken en met elkaar te vergelijken
• om in vergunningstrajecten die vastgelopen zijn met open vizier nieuwe pistes te verkennen 
• om heldere en bevattelijke beelden te produceren die in communicatie- en participatietrajecten met burgers of andere stakeholders kunnen worden ingezet 

ontwerp publieke ruimte

IOK heeft uitgebreide expertise in het ontwerp van publieke ruimte. Als ontwerp- en studiebureau staat IOK voor een geïntegreerde aanpak waarbij we elke ontwerpopgave benaderen met een multidisciplinaire bril. We kunnen daarbij bogen op een dynamisch en veelzijdig team van stedenbouwkundige ontwerpers, architecten, landschapsarchitecten, ingenieurs, landmeters, mobiliteitsexperten en bouwkundig tekenaars.
Met de expertises die we in huis hebben, kan IOK gemeenten bijstaan in het volledige traject gaande van het uitwerken van een ruimtelijk ontwerp tot de eigenlijke uitvoering op terrein. Uiteraard is het ook mogelijk om IOK slechts voor specifieke deelopdrachten in te schakelen. 

ontwerp publiek domein
Men kan als lokaal bestuur bij IOK terecht voor het ontwerp van straten en pleinen. IOK kan terugvallen op meer dan 50 jaar ervaring in het ontwerpen van zeer uiteenlopende dossiers. 
De voorbije legislaturen heeft IOK ook van diverse besturen de kans gekregen om te werken aan ontwerpen voor publieke ruimten op centrale en/of beeldbepalende locaties in woonkernen. Dit zijn vaak zeer uitdagende en complexere ontwerpopgaven, omdat men meestal rekening moet houden met zeer diverse en soms ook conflicterende facetten en verwachtingen. Bovendien vergen deze dossiers vaak ook een doortastende procesvoering met voldoende ruimte voor inspraak en participatie.

onthardingsprojecten
De klimaatverandering stelt onze woonkernen voor een grote uitdaging. Er zijn dringend maatregelen nodig om onze woonkernen klimaatbestendiger te maken en sterker te wapenen tegen hittestress en wateroverlast. Eén van de voornaamste pijlers om hier aan te werken, is inzetten op ontharding en vergroening in onze woonkernen. Heel wat kernen in de Kempen hebben vandaag immers nog een zeer stenig karakter met een groot areaal aan verharde oppervlakte. 

Op het moment dat men overgaat tot de heraanleg van een straat of plein, is het om die reden aangewezen om ook aandacht te hebben voor opportuniteiten op vlak van ontharding en vergroening. IOK heeft de voorbije jaren in diverse gemeenten straten en pleinen hertekend met uitgesproken aandacht voor deze thematiek. Binnen het nog lopende EFRO-project ‘Kempen breekt uit” vormde dit zelfs de hoofdinsteek, en heeft ons team verschillende plekken in de dorpscentra onder handen mogen nemen om deze om te vormen tot klimaatrobuuste omgevingen. Dit maakt dat we intussen op dit vlak heel wat expertise en knowhow hebben kunnen opbouwen om onze besturen te kunnen bijstaan in deze uitdaging. 
 

ruimtelijk onderzoek

IOK kan uiteenlopende analyses en onderzoek uitvoeren voor gemeentebesturen. Dit kan gaan over onderzoeksopdrachten die op zichzelf staan of gericht onderzoek dat kadert binnen een breder planproces. 

woonbehoeftestudie 
Om een doordacht ruimtelijk woonbeleid te kunnen uitstippelen, is het nodig om de woonnoden helder te analyseren en in beeld te brengen. In een woonbehoeftestudie wordt enerzijds een analyse gemaakt van de demografische evolutie en de verwachte bevolkingsgroei om op die manier een raming van de woonbehoeften te kunnen maken. Anderzijds wordt er bekeken welke ruimte er binnen de gemeente nog voorhanden is voor wonen en welk potentieel woonaanbod dit met zich mee brengt. De woonbehoefte en het woonaanbod kunnen dan met elkaar worden vergeleken. De inzichten van het onderzoek bieden een basis om als bestuur strategische keuzes te maken over het ruimtelijke beleid in de woonkernen binnen de gemeente.  

locatieonderzoek 
Een locatieonderzoek wordt uitgevoerd om de meest geschikte locatie te vinden voor een specifieke functie. Een dergelijk onderzoek kan men opzetten voor uiteenlopende functies zoals bv. een school, gemeenschapscentrum, bedrijvenzone, containerpark, etc. Het locatieonderzoek start met het scherpstellen van het ruimtelijke programma en een inschatting van de ruimte die daarvoor nodig is. Vervolgens worden er binnen een welomlijnde zoekzone mogelijke locaties geïnventariseerd en in beeld gebracht. De verschillende locaties worden objectief met elkaar vergeleken door deze af te toetsen aan diverse ruimtelijke criteria, om zo de meest geschikte locatie te kunnen bekomen.  

speelweefselplan 
Onze ruimtelijke ordening en mobiliteit dragen er mee toe bij dat kinderen steeds minder buiten spelen. Kind en Samenleving heeft met de ‘8-80-800- regel’ drie sterke vuistregels uitgewerkt om hier verandering in te brengen: als 8-jarige kan ik mij autonoom verplaatsen in mijn buurt, op 80m van mijn deur vind ik een stapsteen naar het (speel)weefsel en in mijn buurt vind ik een kwalitatieve speelplek van minstens 800 m². Gemeenten worden uitgedaagd hiermee aan de slag te gaan en een speelweefselbeleid uit te werken. Enerzijds kan IOK het gemeentebestuur ondersteunen bij het in kaart brengen van het bestaande weefsel, het inventariseren van barrières, het detecteren van kansen voor het afdekken van missing links, e.d. Anderzijds kan IOK gemeentebesturen ondersteunen bij het verankeren van deze vuistregels in het gemeentelijk beleidsinstrumentarium, zoals een beleidsvisie, een meerjarenplan, een beleidsplan ruimte, principes voor woonontwikkelingen, een mobiliteitsvisie,… én het zoeken van een draagvlak voor deze visie bij de verschillende doelgroepen (kinderen, jongeren, ouderen).

groenvisie 
Elke woning heeft nood aan 3 zichtbare bomen, 30% ‘klimaatgroen’ in zijn omgeving en toegankelijk groen op 300 meter. Dat zijn de Vlaamse groennormen, ook wel de 3+30+300-regel genoemd, die het ruimtelijk beleid een onderbouwd kwantitatief kader bieden om onze verstedelijkte omgeving leefbaar te houden. Veel gemeenten scoren blijkbaar nog onvoldoende op deze 3-30-300 regel. Enerzijds kan IOK het gemeentebestuur ondersteunen bij het in kaart brengen van het bestaande groenweefsel en het detecteren van kansen voor het invullen van eventuele ontbrekende groene ruimten. Hierbij kunnen ook koppelingen met hemelwaterplanning, het uitrollen van speelweefselplan, e.d. mee in overweging genomen. Anderzijds kan IOK gemeentebesturen ondersteunen bij het verankeren van deze vuistregels in het gemeentelijk beleidsinstrumentarium, zoals een beleidsvisie, een meerjarenplan, een beleidsplan ruimte, principes voor woonontwikkelingen… 
 

expertise ruimtelijke kwaliteit op afroep

kwaliteitskamer 
Kwaliteitskamer Kempen kan op afroep een onafhankelijke en deskundige ondersteuning aan de gemeente bieden bij de beoordeling of advisering van (complexe) projectaanvragen in het streven naar een goede ruimtelijke kwaliteit in brede zin. Men kan hierbij kiezen voor een éénmalig advies of een adviestraject. Deze kwaliteitskamer bestaat uit 3 externe experten aangevuld met 1 of 2 leden van het ontwerpteam van IOK en verenigt op die manier diverse expertises: ruimtelijke planning, architectuur, landschapsarchitectuur, energie-duurzaamheid en mobiliteit. Het resultaat van een kwaliteitskamer is een onafhankelijk schriftelijk advies dat aangevuld kan worden met een vlugschets ter illustratie van dit advies. De kwaliteitskamer wordt bij voorkeur vroeg in het vergunningentraject ingezet met het oog op de grootste effectiviteit.

projectatelier 
Bij een projectatelier gaat de kwaliteitskamer een stap verder. De experten gaan (al dan niet met de gemeente en andere betrokkenen) op terrein en gaan vervolgens ontwerpend onderzoek uitvoeren. Op die manier kunnen de ontwikkelingspotenties en inrichtingsvoorwaarden van een projectsite op voorhand en concreter in beeld gebracht worden, voorafgaand aan een adviestraject. Ook kan de gemeente opteren om een projectatelier tijdens een ‘klassiek’ adviestraject in te  schakelen. Het resultaat van een projectatelier is een onafhankelijk schriftelijk advies aangevuld met een vlugschets die de concrete ontwikkelingsmogelijkheden van het terrein toont. 

projectconsultatie  
Bij sommige projectaanvragen heeft de gemeentelijke omgevingsambtenaar behoefte aan een bijkomende mening of om van gedachten te wisselen tijdens het ontwerpproces. Hiervoor kan hij/zij terecht bij IOK plangroep om het ontwerp  te bespreken. Er kunnen  ook andere experten van IOK betrokken worden zoals bijvoorbeeld een mobiliteitsexpert, technisch of juridisch expert. Indien gewenst, kan op basis van het gesprek  een onafhankelijk schriftelijk advies opgemaakt worden. De gemeentelijke omgevingsdeskundige kan dit advies hanteren om zijn eigen advies verder uit te werken of te onderbouwen. Indien dit op regelmatige basis nodig of gewenst is, kan worden overgegaan tot een planologische ondersteuning (regiepakket). IOK geeft aan wanneer toch een kwaliteitskamer of projectatelier aangewezen is.

planologische ondersteuning (regiepakket)
Om de gemeente in korte lijn te kunnen ondersteunen bij planologische taken kunnen ‘pakket’-opdrachten voorzien worden. Dit houdt in dat de gemeente een pakket uren bij IOK kan afnemen waarbinnen een van onze ruimtelijk planners in regie ad hoc kleinere planologische vraagstukken behandelt of ondersteuning biedt bij grotere planningsopdrachten, zoals:

• ondersteuning bij planologische vraagstukken: bv. het zoeken naar geschikte planologische instrumenten als antwoord op één of meerdere ruimtelijke uitdagingen, ondersteuning bij lopende planprocessen... 
• regie planningsprocessen: RUP’s, masterplannen…

eerstelijns ondersteuning

vervangingspool omgevingsambtenaren (RO/milieu)
Om gemeenten uit een acute nood te kunnen helpen bij afwezigheden op de gemeentelijke dienst omgeving heeft IOK een vervangingspool voor omgevingsambtenaren opgezet, bestaande uit een team van 1,5 voltijdse experten en 5 experten die a rato van 1 tot 2 dagen per week kunnen worden ingezet (naast hun reguliere taken).

De ondersteuning richt zich op eerstelijnsondersteuning bij vergunningverlening, op vlak van milieu en ruimtelijke ordening en dit zowel ter plaatse als vanop afstand (in overleg af te spreken):

• beoordeling omgevingsvergunningsaanvragen voor stedenbouwkundige handelingen
• beoordeling omgevingsvergunningsaanvragen exploitatie ingedeelde inrichting of activiteit (milieu)
• beoordeling omgevingsvergunning verkavelen van gronden
• beoordeling meldingsplichtige activiteiten (stedenbouwkundige handelingen/exploitatie ingedeelde inrichting of activiteit)
• combinatie mogelijk met planologische ondersteuning
• aanvullend mogelijk: doorlichting werking dienst omgeving met eventuele verbetersuggesties

eerstelijns mobiliteitsondersteuning 
Ook op vlak van mobiliteit kan IOK in eerste lijn ondersteuning bieden aan de gemeenten. Vanuit ons team van mobiliteitsexperten kunnen medewerkers ingezet worden bij o.a.:

• mobiliteitsadviezen omgevingsvergunningsdossiers
• mobiliteitsprojecten

omgevingseffecten

Bij diverse planprocessen is het nodig om een beoordeling te maken van de milieueffecten dat het beoogde plan of programma tot gevolg heeft. 

plan- en project-m.e.r.-screening 
Bij het opmaken van een plan, verordening, beleidsmatig gewenste ontwikkelingen, ... gelden verplichtingen voor het opmaken van een plan-m.e.r.-screening. Hierbij dient te worden aangetoond dat het betrokken plan geen aanzienlijke negatieve milieueffecten kan veroorzaken. Er wordt hiervoor een nota opgemaakt die kan geïntegreerd worden in het betrokken plan. 

Ook voor projecten waar een omgevingsvergunning dient voor aangevraagd te worden, zijn vaak verplichtingen in het kader van de MER-wetgeving. Het opmaken of ondersteunen van een project-m.e.r.-screening, inclusief het toepassen van de beoordelingskaders rond stikstof is mogelijk. 

mobiliteitstoets
In een mobiliteitstoets worden de verkeers- en mobiliteitseffecten van een plan of een project ingeschat. Of er voor het betrokken plan of project een mobiliteitstoets dient te worden opgemaakt, wordt bepaald op basis van een aantal  ondergrenzen voor te verwachten vervoersbewegingen, afhankelijk van de omvang en de functies binnen de ontwikkeling. De mobiliteitstoets vormt een beperkte toetsing waarbij op basis van de beschikbare gegevens een inschatting wordt gemaakt van de mobiliteitseffecten van een bepaald plan of project. Indien uit de mobiliteitstoets blijkt dat er aanzienlijke effecten te verwachten zijn, is nog bijkomend onderzoek nodig (bv. MOBER).

procescoördinatie MER of MOBER 
De opmaak van een plan- of project m.e.r. dient te gebeuren door erkende deskundigen. Voor een MOBER is er geen officieel statuut noodzakelijk van de opsteller, maar gezien de complexiteit van de materie is in de meeste gevallen ook een gespecialiseerd bureau hiervoor nodig. IOK kan hierbij als procescoördinator fungeren om het MER of MOBER dat wordt opgemaakt in het kader van een specifiek plan of project in te passen in de procedure, om een overzicht te behouden over het volledige planningsproces en om als aanspreekpunt te dienen.
 

Atelier Ruimte Kempen

In 2020 werd - verder bouwend op de werking van Kwaliteitskamer Kempen - het project ‘Atelier Ruimte Kempen’ (ARK) opgestart. ARK biedt, naast het bestaande in-houseaanbod op maat, een generiek aanbod aan ondersteuningstools aan de lokale besturen. Sinds december 2021 kunnen Kempense gemeentebesturen terecht op het digitale platform (www.atelierruimtekempen.be) voor inspirerende voorbeeldprojecten, uitgebreide en thematische modeldocumenten… ten dienste van de ontwikkeling van kwalitatieve woonomgevingen in de Kempen. 

De inhoudelijke uitwerking van dit generieke aanbod is het resultaat van een samenwerking met interne en externe experten, gespecialiseerd in specifieke ruimtelijke thema’s. Atelier Ruimte Kempen bestaat uit netwerken en producten. Tijdens netwerkmomenten zoals o.a. Lokaal Atrium voor omgevingsambtenaren of Kempen2030-academies worden ruimtelijke vraagstukken opgevangen en behandeld. Met de producten die worden aangeboden kan de gemeente aan de slag bij de opmaak van ruimtelijke instrumenten of bij gesprekken met aanvragers van een mogelijke projectontwikkeling. Atelier Ruimte Kempen betreft een dynamisch project dat de komende jaren verder loopt en waarvan de inhoud en het aanbod steeds geactualiseerd worden.

Meer info op www.atelierruimtekempen.be
 

publiek patrimonium

Masterplan publiek patrimonium 
Elke gemeente heeft op haar grondgebied diverse gebouwen en sites die ten dienste staan van de lokale gemeenschap. Het is voor de meeste besturen een uitdaging om dit publieke patrimonium goed te beheren en op een doeltreffende manier in te zetten. Niettemin is dit voor elk lokaal bestuur een zeer belangrijke opgave. Publiek vastgoed biedt tal van kansen en mogelijkheden om de gemeenschap te dienen, maar is evenzeer een niet te onderschatten kostenpost in de begroting van een gemeente. In het kader van de meerjarenplanning is het nodig om goed in beeld te brengen welke infrastructurele noden er zijn en nog aankomen, en welke budgetten er hiervoor gereserveerd moeten worden. Tegelijk staat elke gemeente vanuit het klimaatbeleid ook voor de opgave om binnen afzienbare tijd het eigen gebouwenpatrimonium te verduurzamen en klimaatneutraal te maken. 

De opmaak van een masterplan met een geïntegreerde toekomstvisie voor het publieke patrimonium kan een waardevol instrument zijn om aan dit complexe vraagstuk te werken. De doelstelling van een dergelijk plan is om een heldere vastgoedstrategie op poten te zetten. Deze moet voor elk gebouw of site in de vastgoedportefeuille een toekomstperspectief schetsen en duidelijk maken hoe en wanneer dit gerealiseerd kan worden. In het plan kan er puur gefocust worden op het gemeentelijke patrimonium, maar het is ook mogelijk dit breder op te vatten en ook ander publiek patrimonium in het onderzoek te betrekken (bv. religieus patrimonium: kerken, pastorijen, parochiehuizen, etc.). 

IOK kan gemeenten ondersteunen bij het uitwerken van een masterplan voor het patrimonium. De precieze aanpak en output kan diverse vormen aannemen, maar verloopt veelal in drie grote fases:

Fase 1: Onderzoek en analyse

In deze fase wordt de probleemstelling ten gronde geanalyseerd. Dit gebeurt vanuit diverse invalshoeken die in samenspraak met de gemeente worden bepaald. Er zijn in ieder geval twee onderzoekssporen die men steeds in de analyse moet meenemen:
inventarisatie en  evaluatie van het bestaande patrimonium (= aanbodzijde)
onderzoek naar lokale behoeften waar het patrimonium een antwoord op kan bieden (= vraagzijde)

Fase 2: Visievorming

Er wordt onderzocht hoe de publieke infrastructuur en de lokale behoeften optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd. Omdat er vaak meerdere pistes mogelijk zijn, gebeurt dit in een scenario-onderzoek. Een objectieve vergelijking van de diverse scenario’s moet het bestuur in staat stellen om tot een gewenste vastgoedvisie te komen. 

Fase 3: Actieplan

In een laatste stap wordt de bekomen visie doorvertaald in een actieplan. In dit plan wordt een overzicht geboden van de concrete acties die moeten worden opgezet om de beoogde visie stapsgewijs te realiseren. 

Indien men als bestuur IOK wenst in te schakelen voor de uitwerking van een vastgoedvisie en -strategie voor het gemeentelijk patrimonium, dan kan er steeds in samenspraak met de gemeente bekeken worden welke rol en welk takenpakket aan IOK wordt toebedeeld. IOK kan de gemeente van ‘a tot z’ ontzorgen en als projectregisseur de procesvoering en de inhoudelijke uitwerking van het masterplan integraal op zich nemen. Het is echter ook perfect mogelijk dat IOK slechts specifieke onderdelen van het onderzoekstraject voor haar rekening neemt. Voor bepaalde aspecten kan er waar nodig ook externe expertise worden betrokken (bv. deskundige partij i.f.v. raming bouwkosten).

IOK kan ook ondersteuning bieden bij de uitvoering van concrete acties die opgenomen worden in het actieplan ((bv. ondersteuning bij projectdefinitie, bestek, onderhandelingen…– zie ook verder bij de dienstverlening ‘projectregie’). 

Religieus patrimonium 

focus vanuit parochiekerken – verruiming op maat van de gemeente
Bij het begin van elke legislatuur moet de gemeente een actueel kerkenbeleidsplan opmaken of een moet een bestaand kerkenbeleidsplan geactualiseerd worden waarbij op een doordachte manier nagedacht dient te worden over de toekomst van de parochiekerken.  Hierdoor ligt de focus bij de start van de nieuwe legislatuur op de parochiekerken. De verplichting tot actualisering biedt de gemeente de kans om dit op een doordachte en strategische manier aan te pakken. 

In het kerkenbeleidsplan kunnen parochiekerken aangeduid worden in functie van her- of nevenbestemming. Dit kan voor de gemeente aanleiding zijn om stappen te zetten naar concrete uitvoering van deze her- of nevenbestemming. 

IOK kan de gemeente ondersteunen in het informeren (netwerkmoment) en samenbrengen van de juiste partners in de uitvoering van her- en nevenbestemmingstrajecten van deze parochiekerken. 

IOK kan een rol spelen als procesbegeleider in het stroomlijnen van het hele traject, maar kan ook concrete taken opnemen zoals ruimtelijk onderzoek, participatie, uitvoeren behoefteonderzoek, ontwerpend onderzoek, opmaak haalbaarheidsstudie, zoeken naar partners voor uitvoering, opmaak bestek voor uitvoering, juridische begeleiding (gebruiksovereenkomsten, erfpacht,...). 

De focus van het onderzoek kan liggen op één parochiekerk, maar kan ook verruimd worden om zo ingepast te worden in een meer globale visie op patrimonium (zoals hierboven aangehaald). Naast de parochiekerken kan ook ander religieus patrimonium worden meegenomen, zoals kapellen, pastorijen, parochiezalen...

voor vragen of nieuwe opdrachten: stijn.sneyers@iok.be (014 535 076) of rhea.denissen@iok.be 
(014 535 072)
 

GIS en data

Het GIS-team van IOK bestaat uit 5 GIS-coördinatoren en 1 GIS-operator. Het team bouwde sinds 2017 een ruime expertise op en ondersteunt de gemeentebesturen bij de inzet van GIS ten dienste van een efficiënt beheer van dossiers, (geo)data en assets. Dit team volgt de evoluties en verplichtingen binnen de Vlaamse context en regelgeving nauw op en staat ter beschikking van de gemeenten.

kostendelende dienstverlening intergemeentelijke GIS-coördinator en/of GIS-operator
Binnen de kostendelende dienstverlening worden intergemeentelijke GIS-coördinatoren en een intergemeentelijke GIS-operator ingezet in deelnemende gemeenten. In 2025 wordt een nieuwe dienstverleningsperiode vanaf 2026 voorbereid met deelnemende gemeenten. Ook nieuwe gemeenten kunnen instappen en zo hun behoeften aan GIS-experten invullen.  

regiowerking GIS 
Het GIS-team van IOK draagt zorg voor een netwerk van gemeentelijke GIS-verantwoordelijken binnen de regio. De periodieke intergemeentelijk GIS-overlegmomenten zijn daarin cruciaal maar ook workshops en opleidingen worden op maat van het netwerk opgezet.  

GIS-maatwerk 
Gemeenten kunnen op maat beroep doen op het GIS-team voor 

• gebiedsgerichte data-analyses (beleidsondersteunend, thematisch, scenario’s… ) 
• begeleiding bij implementatie van toepassingen en/of uitbreidingen
• uitwerken van online of mobiele toepassingen
• data-conversies in functie van gemeentelijke GIS-databanken bv. as-built, meldingen… 
• deeltaken binnen integrale gemeentelijke projecten, bv. gemeentewegen (rooilijninventarisatie, buurtwegen... )
• GIS-opleidingen op maat
• GIS-operatorwerk zoals:
• inventarisaties van groen, bermen, grachten, bomen, straatmeubilair, overwelvingen…
• begraafplaatsenbeheer
• digitaliseren vergunningsinformatie
• ... 

voor vragen of nieuwe opdrachten: rhea.denissen@iok.be (014 535 072)