Slim verwarmen: van aardgas naar groene warmte
Sinds september 2018 begeleidde IOK als Warmtemakelaar Kempen lokale besturen bij de uitwerking van warmteplannen, bij het creëren van draagvlak en het effectief realiseren van duurzame warmteprojecten. Warmtemakelaar Kempen loopt nu ten einde en zette de warmterevolutie stevig op de agenda. Dit succes leidde tot de goedkeuring van een vervolgproject ‘Warmtemakelaar Kempen 2.0’ dat momenteel opnieuw dankzij EFRO-steun in de startblokken staat.
Warmterevolutie? Werk aan de winkel voor lokale besturen!
30 tot 40% van de CO2-uitstoot komt voort uit de verwarming van gebouwen. Inzetten op gebouwenverwarming is daarom essentieel als we tegen 2050 klimaatneutraal willen zijn. Ons woningpatrimonium wordt wel geleidelijk aan energiezuiniger door energiezuinige nieuwbouw en beter isoleren van bestaande woningen. Toch is er voor de meeste bestaande woningen nog steeds een grote inhaalbeweging nodig om het verbruik naar beneden te krijgen. En ook na aanpassing van de woningen zal vroeg of laat de overstap gemaakt moet worden van aardgas of mazout naar een duurzame bron. Om dit in goede banen te leiden hebben lokale besturen nood aan doordachte plannen.
Warmtemakelaar Kempen begeleidde 6 warmteplanningstrajecten
Hoe kunnen we nieuwe ontwikkelingen in de juiste richting sturen? Wanneer is het aangewezen om een nieuwe verkaveling met een warmtenet uit te rusten en wanneer zijn individuele oplossingen de beste optie? Wat zijn alternatieven voor aardgas bij nieuwe woonontwikkelingen? Wat zijn de beschikbare hernieuwbare bronnen om een warmtenet te voeden? En hoe gaan we om met bestaande bebouwing?
De opmaak van lokale warmteplannen was dan ook de belangrijkste doelstelling van het afgelopen EFRO-project. Afhankelijk van de plaats wordt daarin aangegeven op welke manier de loskoppeling van aardgas het best kan gebeuren. Die inzichten zijn nodig om het warmtebeleid juist vorm te geven. Ook de ontwikkeling van warmtenetten gebeurt op het schaalniveau van steden en gemeenten, in lokale projecten. Daarom hebben lokale besturen een essentiële rol als regisseur.
Herentals, Turnhout, Hoogstraten, Beerse en Geel hebben met hulp van Warmtemakelaar Kempen effectief werk gemaakt van een warmteplan. De doelstelling om 5 warmteplannen op te maken werd daarmee gehaald. Op basis van een warmtezoneringskaart gaan deze lokale besturen nu aan de slag om het warmtebeleid uit te rollen. In Rijkevorsel focust de warmteplanning zich op onderzoek naar slimme warmteclustering van publieke gebouwen en verkenning van de kansen op synergie met glastuinbouw.
Herentals, Hoogstraten en Turnhout deelden hun ervaringen al uitgebreid tijdens een Kempen2030 Academie die op grote aanwezigheid van andere Kempense lokale besturen kon rekenen.
In de zes deelnemende lokale besturen staat warmte nu duidelijk op de agenda en worden stappen gezet:
Mien Van Olmen – burgemeester Herentals
“Met de opmaak van de structuurschets voor het Poederkot werd er nagedacht over de mogelijkheden om gebruik te maken van restwarmte van nabij gelegen industrie. Dit gaf aanleiding om een onderzoek te doen naar de kansen van hernieuwbare warmte in Herentals. Door een warmteplan op te maken hebben we nu oefening voor heel het grondgebied gedaan. Tegelijkertijd werden ook al concrete ontwikkelingsprojecten bijgestuurd (ABO-as, privaat ontwikkelingsproject oude schoolcampus Burchtstraat …). In de volgende fase van warmteplanning mikken we er nu op stappen te zetten met vooruitzicht op concrete realisaties.
Astrid Wittebolle – schepen stad Turnhout
“Warmte staat in Turnhout al langer op de agenda en met Niefhout hebben we al voorbeelden van operationele warmtenetten in onze stad, maar het warmteplan dat we met Warmtemakelaar Kempen opmaakten was essentieel om alle puzzelstukken wat betreft warmtevraag en -aanbod bij elkaar te leggen. Hierdoor is voor ons nu duidelijk dat we effectief werk kunnen maken van de uitbouw van een warmtenet met diepe geothermie als warmtebron. Met de zoektocht naar een WKK-producent als transitiebron voor Heizijdse Velden en het ziekenhuis hopen we een eerste deel van de ‘backbone’ te kunnen realiseren als eerste stap naar een stadsbreed warmtenet.”
Michel Jansen – schepen stad Hoogstraten
“De aanleg van het warmtenet op De Kluis zette warmte op de beleidsagenda in Hoogstraten. We hebben met Warmtemakelaar Kempen een intensief warmteplantraject doorlopen met actieve betrokkenheid van zowel beleid als gemeentelijke diensten, wat essentieel is om tot een gedragen warmtezonering en –visie te komen. Nu kunnen we met inzicht verder werken aan warmteclusters binnen onze gemeente. Het proces is al een hefboom geweest om een concrete case op de kaart te zetten. Er wordt gewerkt aan een warmtenet rond site Stede Akkers met belangrijke partners in die omgeving.“
Bart Juliams – schepen stad Geel
“In Geel hebben we de laatste jaren sterk ingezet op ons ruimtelijke ordeningsbeleid, zoals de opmaak van een beleidsplan ruimte en een draaiboek voor grote bouwprojecten. Op basis van de resultaten van de warmteplanning kunnen we dit instrumentarium verder aanscherpen en onderbouwd actie ondernemen om de ruimtelijke ontwikkelingen in Geel ook wat betreft warmte juist aan te sturen. Voor nieuwe ontwikkelingen hebben we nu de nodige handvaten om de overgang van fossiel naar hernieuwbaar te maken.“
Staf Willemsens – schepen gemeente Beerse
“Met het diepe geothermie-verhaal van Janssen Pharmaceutica hebben we in Beerse natuurlijk een bijzonder voorbeeld van duurzame warmte op ons grondgebied. Maar ook inzake industriële restwarmte is er in Beerse nog behoorlijk wat potentieel. Door het samensporen van het warmteplan met de strategische woonbeleidsvisie kunnen we onze gemeente klaarmaken voor 2050.“
Bob Van den Eijnden – schepen gemeente Rijkevorsel
“Diepe geothermie is in Rijkevorsel onmogelijk door de aanwezigheid van de aardgasopslag in de ondergrond. We zijn ook een kleinere gemeente. Maar ook wij staan voor de opdracht om de warmtetransitie goed aan te pakken. Binnen het project hadden we dan ook de kans om te laten onderzoeken hoe we toch haalbare clusters kunnen maken rond publieke gebouwen zoals het woonzorgcentrum en of een koppeling met de glastuinbouw aan de Oude Baan haalbaar is.”
Belangrijke partners mee in stelling gebracht
De lokale besturen en IOK klaarden deze klus niet alleen. IOK haalde via raamcontract de warmte-experten van Kelvin Solutions aan boord voor het onderzoek en de opmaak van de warmteplannen. Daarnaast zet ook distributienetbeheerder Fluvius de schouders onder de uitrol van warmtenetten op terrein.
Voorbeeldprojecten richting Kempen2030
Het EFRO-project Warmtemakelaar Kempen kaderde binnen het regioproject Kempen2030 dat op verschillende vlakken inzet op de klimaatdoelstellingen. Het heeft daarbij bakens verzet richting slimme warmte in onze regio.
Dat vraagt inspanningen en goede voorbeelden om het pad te effenen. De woonwijk Niefhout in Turnhout, bedrijventerrein De Kluis in Hoogstraten, Merksplas-Kolonie, het zwembad en de sporthal in Mol zijn enkele voorbeelden van operationele warmtenetten in onze regio. Maar Warmtemakelaar Kempen zette de expertise verder in om nieuwe projecten deskundig bij te kunnen sturen door in gesprek te gaan met projectontwikkelaars, voorwaarden mee te geven voor de vergunningen…
Kris Vreys – directeur IOK:
“Het traject Warmtemakelaar Kempen is één van de pijlers van streekproject Kempen 2030. Maar vanuit IOK begeleidden we niet alleen lokale besturen. Vanuit overtuiging en onze voorbeeldfunctie voor de regio werkten we ook zelf aan goede voorbeelden. Bedrijventerrein De Kluis in Hoogstraten werd uitgerust met een warmtenet, de kavels in verkaveling Kleirijt in Merksplas worden verkocht met inbegrip van een duurzame warmteoplossing op basis van ondiepe geothermie. Zo bouwen we aan een duurzame regio. “
Project in cijfers
Warmtemakelaar Kempen kon rekenen op steun van Europa via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling dat 119.744,51 euro investeerde. Dit succes leidde tot de goedkeuring van een vervolgproject ‘Warmtemakelaar Kempen 2.0’ dat momenteel opnieuw dankzij EFRO-steun in de startblokken staat.